سرگذشت خانواده کمپانی در منازل تاریخی توکلی و کمپانی در شیراز

منزل تاریخی کمپانی توسط محمد حسن کمپانی (بنکدار) در دوران سلطنت محمد علی شاه قاجار ساخته شد. وی از خانواده ای تاجر بوده و در تجارت چای از هندوستان فعالیت می کردند. محمد حسن کمپانی در آن زمان یک حجره در شیراز (بازار وکیل شمالی، سرای گمرک) و یک حجره در بمبئی داشت. پس از مرگ محمد حسن، از منزل تاریخی کمپانی 2 دنگ به محمد حسین و 4 دنگ آن به محمد اسماعیل فرزندان وی به ارث میرسد. در سال 1339 محمد اسماعیل 4 دنگ خانه را فروخته و به آمریکا مهاجرت میکند. و 2 دنگ باقیمانده توسط نوادگان محمدحسین همچنان باقی است.

محمد حسن کمپانی دو همسر داشت و فرزندان ذکور وی از همسر اول محمد حسین و از همسر دوم محمد اسماعیل نام گرفتند.وفات وی در سال 1305 هجری بود.

محمد حسین فرزند محمد حسن متولد سال 1264پس از مرگ پدر در نزدیکی منزل کمپانی خانه ای بسیار زیبا ساخت که امروزه به خانه توکلی معروف بوده و تحت تملک میراث فرهنگی می باشد. ساخت منزل تاریخی توکلی در تاریخ 1919 میلادی در زمان احمد شاه قاجار به پایان رسید. منزل تاریخی توکلی دارای تزئینات معماری شاخص و منحصر بفردی می باشد. از جمله کاشیکاری بخش زیرزمین خانه که راوی داستان یوسف و زلیخا و همچنین جنگ صولت الدوله با انگلیس است. در آن زمان کاشی ها در اصفهان ساخته و توسط اساتید شیراز نصب شدند.در فضای حیاط عکس پادشاهان ایرانی روی کاشی ها به تصویر کشیده شده. محمدحسین کمپانی جزو اولین افرادی بود که توانست ماشین بخرد. وی یک ماشین فورد را به همراه یک راننده هندی از هندوستان به ایران آورد و به دلیل علاقه خود به ماشین دستور داد تا نقش آن را در کاشیکاری های بخش غربی حیاط (طبقه دوم) به تصویر بکشند.

از جمله تزئینات منحصر به فرد دیگر این منزل می توان به درب چوبی منبت کاری اشاره کرد که شعر ذیل برروی چوب آن کنده کاری شده است:

آقا محمد حسین کمپانی         ساخت جایی چو جنت ثانی

بهر ابوابش آن جناب                 برد صنعت به کاردانی

روبه روی زیرزمین کاشی کاری بخشی از یک ساختمان قدیمی وجود دارد قدمت آن از ساخت خانه توکلی بیشتر است و درهنگام ساخت خانه به دستور محمد حسین این بخش حفظ شده و تخریب نگردیده است. همچنین یک ستون سنگی حجاری شده با تصویر ناقصی از چهره احمد شاه وجود دارد. از محمد علی کمپانی نوه مرحوم محمدحسین کمپانی نقل است که در هنگام حجاری این ستون به دلیل شیوع بیماری آنفولانزا و فوت استادکار بر اثر این بیماری، حجاری این ستون ناقص ماند.

در سال 1920 میلادی مصادف با 1299 هجری پس از انقلاب روسیه واحد پول روسیه که در آن زمان منات نامیده میشد باطل شده و به این دلیل که تمامی معاملات تجاری کمپانی ها بر اساس واحد پول روسیه بود، محمد حسین کمپانی در سن 35 سالگی ورشکست گردیدو مابقی عمر خود را در خانه گذراند و در سال 1334 وفات یافت. قبر ایشان در امامزاده ابراهیم در خیابان دروازه کازرون شیراز قرار دارد.

محمد خلیل متولد سال 1289 هجری تنها فرزند ذکور محمد حسن راه پدر را ادامه نداد. وی به تحصیل در رشته حقوق پرداخت و سرانجام در اداره ثبت اسناد شیراز مشغول به کار شد. وی در خانه پدری (منزل توکلی) ساکن بود. تا سال 1340 که به دلیل انتقالی خانه را فروخت و ابتدا به یزد و سپس به همراه خانواده خود به تهران نقل مکان کرد. وی در سال 1345 وفات یافت.

محمد علی متولد سال 1324 هجری و تنها فرزند ذکور محمد خلیل 16 ساله بود که به همراه پدر به تهران مهاجرت کرد. وی به مدت 2 سال در دبیرستان خوارزمی توسط اساتید برتر ایرانی آموزش دید و سپس در سال 1342 به جهت ادامه تحصیل به آمریکا مهاجرت کرد. وی پس از 7 سال تحصیل در رشته مهندسی برق در سال 1349به ایران بازگشت. وی هم اکنون در تهران ساکن بوده و فرزندی ندارد.

 



تعداد بازدید: 2402