ظهور تک بناها و بناهای خصوصی در اردبیل از اواخر دوران قاجار و در نتیجه گسترش روابط با غرب، آغاز می‌شود. بناهایی که تناسبی با بناهای شاخص قبلی ندارند و ساختار و طرح معماری شان تركیبی از معماری اسلامی، سنتی و غربی است. «خانه صادقی» در محله اوچدكان اردبیل یكی از این بناهاست. این ساختمان ارزشمند یکی از کامل‌ترین مجموعه‌های تاریخی استان به لحاظ برخورداری از آثار معماری، فرهنگی و معنوی است.
محمود هدایتی کارشناس ارشد تاریخ و محقق تاریخی استان، درباره این اثر تاریخی به همشهری گفت: در این بنا، فرهنگ بافت قدیم که بر درونگرایی، خلوص و وحدت به صورت یک سنت استوار بود، جای خود را به برونگرایی و کارکرد می‌دهد که بر آگاه شدن نخبگان کشور از موضوع «فردیت» در غرب دلالت دارد. در این دوره البته هنوز هم محله‌ها جایگاه خود را دارند و تک بناها به صورت پراکنده در محله‌ها استقرار می‌یابند. وی افزود: بانی بنا، مرحوم «حاج ابراهیم صادقی» بود و فرزندش، «حاج یوسف صادقی» نیز در تهیه نقشه و نحوه ساخت بنا نظارت‌های دقیق داشت. ابراهیم صادقی از تجار معتبر اردبیل بود و در تجارت ادویه، پوست و فرش فعالیت داشت. او تا اندازه قابل توجهی به كارهای خیریه هم علاقه‌مند بود و خانواده وی دارای تمكن مــالی قابل تاملی بودند، به‌طوری كه پدر ابراهیم صادقی، حمام اوچدكان اردبیل را در نزدیكی این خانه ساخت و وقف کرد. از اقدامات خیرخواهانه ابراهیم صادقی همچنین می‌توان به ساخت پل حاج صادقی در بالاكوه، اطراف سرعین و ساخت و وقف یك كاروانسرا در بازار تاریخی اردبیل اشاره کرد. هدایتی اظهار کرد: ساخت خانه صادقی بر اساس اطلاعات داده شده از سوی نوه حاج ابراهیم صادقی كه در گوشه یك وقف نامه خانوادگی نگاشته شده، در سال 1279 هجری قمری آغاز می‌شود و در سال 1283 هجری قمری به پایان می‌رسد.
ویژگی‌های بنای تاریخی
به گفته این محقق، عمارت صادقی در زمینی به مساحت 1450 مترمربع و با زیربنایی در حدود 1750 متر مربع، مجموعه‌‌ای از 4 خانه تاریخی است که در کنار هم و با ارتباطی حائز اهمیت، یک ترکیب مسکونی کامل را فراهم آورده‌اند و به علت سبک معماری سنتی استفاده از هنر مقرنس و مشبک کاری در ارسی‌ها دارای ارزش هنری فراوانی است.وی افزود: در تالار اصلی این عمارت و بر بالای طاق‌نماها و تاقچه‌ها مقرنس‌های گچی بسیار زیبایی دیده می‌شود و بر ازاره دیوارهای جانبی نیز یک کتیبه زیبا با خط نستعلیق (آیة الکرسی) نقش بسته است. هدایتی گفت: سازه‌های این بنا، چوبی است و ابراهیم خان صادقی چوب این بنا را خودش از روسیه آورده بود.
معمار این بنا از اهالی زنجان بود و ضمنا گچبرهای این خانه نیز شیرازی بوده اند.مجموعه خانه تاریخی صادقی مشتمل بر بخش حسینیه برای تأمین نیاز مراودات اجتماعی خانواده، بخش شاه نشین برای تأمین نیاز مراودات رسمی و ارتباط با تجار ایرانی و خارجی خانواده، بخش اندرونی محل زندگی خانواده صادقی، خادم نشین محل زندگی خادمین این خانواده و بخش طویله و اصطبل برای نگهداری حیوانات است.به گفته ریش سفیدان محله این خانه تا دهه 30 شمسی مورد استفاده بوده است، اما بعد از آن، با كوچ باقیمانده خانواده صادقی به تهران، دیگر مورد استفاده نبوده و به دلیل نبود مراقبت دچار تخریب شده است.
صندوق احیا و بهره برداری از بناها و اماکن تاریخی و فرهنگی بر مراحل مرمت ، احیا و بهره برداری از این بنای تاریخی نظارت داشت. او اظهار کرد: کاربری متناسب بناها و اماکن تاریخی با توجه به حفظ و ارتقای ارزش های تاریخی فرهنگی ، اجتماعی و هنری ، ساختاری ، طبیعی و معنوی اثر ، بهره گیری از ظرفیت ها و مزیت های تاریخی ، فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی آن برای پاسخگویی به نیازهای معاصر و انطباق کاربری مورد نظر به قوانین و مقررات ناظر به موضوع تعیین می شود. این اثر به شماره 14465 در 16 اسفند 86 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. خانه تاریخی صادقی مشتمل بر بخش حسینیه برای تامین نیاز مراودات اجتماعی خانواده ، بخش شاه نشین برای تامین نیاز مراودات رسمی و ارتباط با تجار ایرانی و خارجی خانواده ، بخش اندرونی محل زندگی خانواده صادقی ، خادم نشین محل زندگی خادمان این خانواده و بخش طویله و اسطبل برای سرویس دهی به این خانواده است. این خانه تاریخی از ویژگی های منحصر بفردی بهره می برد که در کمتر خانه تاریخی می توان یافت.
یاشار عاصمی زاده، افزود: با توجه به اتمام مرمت‌های خانه صادقی این بنا به زودی وارد چرخه بهره برداری می‌شود و علاقه مندان به میراث تاریخ ساز کشور ایران می‌توانند از این بنا به عنوان نمونه موفق احیاء بناهای تاریخی، توسط بخش خصوصی بازدید کنند.
با ورود خانه صادقی به چرخه بهره‌برداری 50 نفر به ظرفیت اقامت و 270 نفر به ظرفیت پذیرایی در رستوران و به‌طور هم‌زمان 60 صندلی به ظرفیت پذیرایی در نمایش‌خانه سنتی به ظرفیت‌های اقامتی و پذیرایی کشور اضافه خواهد شد.در فاز فرهنگی این خانه تاریخی امکان پذیرایی از 170 نفر به منظوری برگزاری مراسم‌های فرهنگی وجود دارد.
سرمایه‌گذار خانه خادم‌باشی ابراز امیدواری کرد: با طی شدن مراحل مرمت این بنای تاریخی، این خانه به‌عنوان مکمل خانه صادقی اردبیل در آینده نه‌چندان دور به محلی برای نشان دادن شکوه خانه‌های ایرانی تبدیل خواهد شد.وی گفت: پیش‌بینی‌های لازم برای راه‌اندازی کافه سینما و تالار موسیقی در طرح‌های آماده‌شده برای بهره‌برداری از این بنای تاریخی آماده‌شده است.
وی خاطرنشان کرد که با توجه اینکه خانه تاریخی صادقی و خانه خادم‌باشی در دل بافت تاریخی اردبیل و در کنار هم قرار دارند به‌عنوان اولین و بزرگ‌ترین پروژه احیاء بناهای تاریخی می‌باشد که می‌تواند در توسعه زیرساخت‌های استان کمک کند.عالمی زاده در پایان ضمن ابراز امیدواری تأکید کرد: با توجه به تفاوت خانه‌های تاریخی با سایر مکان‌های خدمات گردشگری و همچنین با توجه به رشد ورود گردشگران داخلی و خارجی، احیاء این خانه‌های تاریخی با استقبال گردشگران روبه‌رو خواهد شد.
خانه‌های تاریخی صادقی و خادم‌باشی پیش‌ازاین از طریق مزایده عمومی توسط صندوق احیاء و بهره‌برداری از بناها و اماکن تاریخی و فرهنگی در اسفندماه سال 94 و آبان سال جاری به‌منظور مرمت و بهره‌برداری به بخش خصوصی واگذارشده بود.