خانه پیرنیا را باید در نزدیکی مسجد جامع نائین (۱۴۰ کیلومتری شرق اصفهان) جستجو کرد؛ اثری که در شهریورماه ۱۳۵۶ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید و کم‌کم شهرت جهانی پیدا کرد. این خانه تاریخی به علت نوع معماری‌اش به صورت الگوی خانه‌های سنتی کویر مرکزی ایران شناخته شده و در حال حاضر موزه مردم‌شناسی شهر نائین در آن برقرار است.این خانه تاریخی در ایام گذشته به عنوان خانه حاکم نائین بوده و در ابتدا شخصی به نام «قاضی نورالهدی» در این خانه زندگی می‌کرده که در دوره قاجار به خاندان پیرنیا رسیده است. شخصی به نام میرزا احمدخان پیرنیا حاکم نائین در همین خانه زندگی کرده است. مهم‌ترین ویژگی هنری خانه تاریخی پیرنیا نقاشی‌های دیواری و گچبری‌های بسیار زیبای آن در ایوان شاه‌نشین، اتاق تشریفات و اتاق مخصوص حاکم است.
خانه پیرنیا یکی از یادگارهای ارزشمند معماری دوران صفویه و نمونه شاخصی از مساکن سنتی نائین است.
معماری خانه پیرنیا
ترکیب تزئینات معماری، گچبری و نقاشی‌ها، زیبایی غیرقابل وصفی را پدید آورده است. از دیگر تزئینات این بنا می‌توان به تزئینات معماری کاربندی‌ها، یزدی‌بندی‌ها و رسمی‌بندی‌ها اشاره نمود. در نقاشی‌های موجود در قسمت‌های مختلف این بنا؛ نقوش گیاهی، هندسی، گل و مرغ، اژدها و حیوانات مختلف را می‌توان مشاهده کرد. موزه‌ی مردم‌شناسی نائین که در خانه تاریخی پیرنیا واقع شده است، دارای ۱۰ فضای نمایش اشیاء با موضوع مردم‌شناسی است.
-بخش ورودی شامل نمونه‌هایی از پوشش گیاهی و گیاهان دارویی
-هشتی ورودی شامل وسایل مربوط به اسب و کشاورزی، انواع کلید و نمونه‌هایی از کلون در و انواع قاشق و ملاقه
-راهروی بزرگ ورودی با نام سالن روشنایی و سفال لعاب‌دار، شامل انواع وسایل روشنایی، کاسه و کاشی لعاب‌دار
-هشتی ورودی به حیاط موزه شامل انواع ظروف آبخوری
-سالن اسلحه و ادوات جنگی
-سالن ظروف فلزی
-سالن پوشاک شامل پوشاک زنانه قاجار و پوشاک مردانه قاجار
-راهروی ورودی به عبابافی مربوط به ابزار گلیم‌بافی وعبابافی و ظروف سفال لعاب‌دار
-اتاق کرسی با چهار مجسمه مومی شامل یک مرد، دو زن و یک پسربچه که با پوشاک زمان قاجار و لوازم روزمره زندگی زینت یافته است.
-سالن عبابافی که با یک مجسمه مومی پشت دستگاه عبابافی و یک دستگاه که عملاً بافت را به نمایش می‌گذارد.
اشیاء داخل موزه مردم‌شناسی
در حال حاضر بیش از یک هزار شیء تاریخی و قدیمی در موزه مردم‌شناسی کویر نائین نگهداری می‌شود. گردشگران در موزه مردم‌شناسی کویر نائین می‌توانند با فرهنگ مردم کویر، زندگی کویری، وسایل کشاورزی، ادوات و وسایل نظامی، پوشاک، صنایع و هنرهای سنتی و آداب و رسوم مردم بومی منطقه آشنا شوند.
مرمت خانه پیرنیا
در سال ۱۳۹۳، به علت فرسایش بدنه و دیوارهای دالان های خانه پیرنیا، میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری شهرستان نایین تصمیم به مرمت و بازسازی این بنای ارزشمند گرفت.دیواره های بنا را با مصالح کاهگل و سیمگل مرمت کرده و سیستم برق دالان ها نیز بهسازی شد.