شهر ونیز میتواند مثال جالبی از سلسله تجارب اروپاییان در امر حفاظت و حراست مراکز مسکونی تاریخی باشد. البته هیچگاه نمیتوان روال و روش خاصی را در راه باززنده سازی شهرهای قدیمی به اروپاییان نسبت داد ولی اشاره به تضاد ها و پراکندگی های موجود در تفکر و تدبیر ، خواهد توانست در باز شناساندن عوامل موثر و تعیین کننده در این مسئله مفید باشد.
خطوط عمده ی رشد و عوامل فرساینده و مخرب شهر ونیز را همراه با اقداماتی که برای بهبودی وضع آن صورت گرفته خواهیم شناخت و خود این امکان یک بررسی تطبیقی را فراهم خواهد کرد.
شهر قدیمی ونیز در محیط طبیعی جغرافیایی خاصی قرار گرفته است که علاوه بر عرضه ی زیبایی محیطی و ممکن داشتن تغذیه و کار تولیدی برای شهروندانش، مسائلی را نیز بوجود می آورد.
برهم خورده شدن تعادل بین محیط اجتماعی و محیط کالبدی:
دلایل اولیه ای که از نظر قانون ویژه ای که از تصویب مجلس کشور ایتالیا گذشت ، تاسیس مجتمع های بزرگ صنعتی را در حاشیه ی تالاب ونیز لازم و مفید تشخیص داده شد :
· دسترسی به آب زیاد برای تاسیسات صنعتی
· برخورداری از بندر ونیز
· امکانات حمل و نقل ارزان از راه دریا
· تماس در یک نقطه ی کلیدی و مساعد با شبکه های ارتباطی خشکی
· بهره گیری از نیروی انسانی غنی ای که چه در شهر ونیز و چه در شهر ها و روستاهای اطراف آن در بخش خشکی وجود داشت
مسائلی که در رابطه با تاسیس مجتمع های بزرگ صنعتی در شهر ونیز بوجود آمد:
· بوجود آمدن محل کار در خشکی برای افرادی که در شهر قدیمی ونیز سکونت داشتند. در یک زمان ، اول مسائلی را در سطح رفت و آمد ها و کمبود مسائل ارتباطی مطرح نمود. به پاره ای از محلات سیمای شهر خوابگاهی داد. و سپس موجب شد تا خوانواده های ساکن در این بخش خود را به شهرک مستره که در فاصله ی کمی از همین تاسیسات جدید قرار داشت انتقال دهند و طی زمانی برابر یک نسل به همراه خانواده های مهاجری که به همین مقصود از شهرک های بازرگانی مهاجر شدند جمعیت آن را به بیش از ده برابر برساند.انتقال و ترک محلات قدیمی از جانب خانواده های ساکن شهر ونیز و یا اهالی اصیل این شهر از اعتبار اجتماعی و تولیدی و قدرت مالی شهر کهن کاست.
· توجه به خشکی از جانب سرمایه گذاران بزرگ و دولت نوعی رقابت مخفی را بین ونیز و مستره پدید آورد. خانه سازی در تایید رونق صنایع بود. اعلام مسابقه ی بین المللی برای ایجاد یک مرکز اداری بزرگ در بخش شمالی تالاب ونیز در خشکی نیز میتوانست به مثابه آن باشد که اداره کنندگان شهر قدیمی قصد دارند مسائل محلی و داخلی شهر ونیز را در خارج از آن حل کنند.
در همین زمان طرح بازسازی شهر ونیز که مورد تصویب قرار گرفته بود به همراهی طرح جامع ونیز که هیچگاه شکل مشخص و راه قاطعی را عرضه نمیکرد وارد عمل شدند.
طرح باز سازی : به مسائل کوچک ، در سطح بنای بعضی پل های تازه و تعریض بعضی پل ها و راه ها و احداث بعضی بناهای لازم توجه داشت و تخریب های ناشی از جنگ را در سال های بعد از 1945 جبران میکرد.
طرح جامع: در پی آن بود تا با قرار دادن شهر کهن در وضع مساعد تری در زمینه ی ارتباطات ، موجبات بازگشت علاقه مندی ها و توجه ها به شهر را فراهم سازد.
· باز پخش دود کارخانه های پتروشیمی و تاسیساتی که روی فلزات مختلف کار میکردند در هوای شهر ونیز باعث شد تا آلیاژ های تازه های که از جانب رطوبت هوای منطقه نیز کمک میگرفتند. روی سطوح خارجی آثار تاریخی خسارت های جبران ناپذیری را به بار آورند.
· تخلیه ی مازاد کارخانه های ساحل تالاب در آب سبب شد که نظام بیواکولوژیک تالاب به صورتی جبران ناپذیر آسیب ببیند.
· شهر قدیمی ونیز در دهه های آخر به صورتی شدید از بالا آمدن آب در ماههای آخر پاییز و اوایل زمستان صدمه دیده است، بر خلاف آنچه تصور میرود خسارت های مهم ناشی از بالا آمدن سطح آب در تالاب در بعضی فصل ها با پایین آمدن تدریجی کف تالاب در رابطه نیست بلکه در رابطه ای مستقیم با ساختمان تاسیسات صنعتی و دیواره های آنها در غرب تالاب است که در سالهای اخیر بنا شده و مانع جذب تدریجی آب داخل شده به تالاب از راه ورودی های تالاب از دریای آدریاتیک از جانب زمین های طبیعی دور تا دور به شمار میرود
· ورود وسایل نقلیه موتوری در کانال های شهر علاوه بر لرزشهایی که روی دیوار های بناها وارد میکند، همزمان با ازدیاد فضولات آب کانال ها ، تقویت رشد قارچ ها و حیوانات ذره بینی را موجب میشود که به خاطر ممزوج شدن بیشتر آب کانال ها با هوا شرایط مساعد تری را دارا میگردند و به تدریج در پی ها و بخش های پایین تر دیوار خارجی بناها متمرکز شده و سبب فرسودگی مصالح ساختمانی میشوند.
· در رابطه با عدم توجه به مسائل زنده ی شهر و پدیده های فرساینده و آزار دهنده ای که شهر قدیم را هر روز بیشتر متاثر میکنند، قشر بازرگان شهر که زمانی نبض تبادلات کالا در بخش بزرگی از جهان را در دست داشت راهی جز اتکا بر جهانگردان خارجی نمیابد تا تداوم فعالیت خود و کارخانه های صنایع دستی موجود در شهر و در بعضی جزایر نزدیک را تضمین کند.
بازتاب های منفی توسعه ی شهر:
1. شهر قدیم ونیز که در قرون گذشته دارای کلیه خصائص یک شهر تولید کننده مصرف کننده بود و یک مرکز معتبر تبادل کالا نیز به شمار می آمد ، در شرایط کنونی به آمد و شد های جهانگردی و بی ثباتی های آن چشم دوخته است
2. شهر ونیز از سکنه ی اصیل تر و پر علاقه تر نسبت به شهر خالی شد .
3. _به جای بنای ساختمانی که از سوی یک معمار دارای دید و شخصیت جهانی طرح ریزی شده بود بناهایی را پذیرفت که از نقطه نظر هماهنگی های محیطی و کاربرد های اجتماعی و خدماتی نه زیبا هستند و نه مطلبی تازه را عنوان میکنند.
اقدامات:
بررسی گزارشی که مسوول خدمات عمومی شهر ونیز در سال 1973 تدوین نموده است، وضع موجود شهر را به صورتی بارز معرف است:
تنها مطلبی که دارای اهمیت ویژه میشود و به نظر میرسد بتواند به عنوان یک اقدام مثبت در آینده عملی گردد به خانه های مسکونی و کارگاه های موجود در طبقات همکف شهر مربوط میشود. شهر ونیز میبایست بتواند در آینده تعداد بیشتری خانه ی مسکونی در طبقات بالاتر از سطح زمین برای خانواده های ساکن طبقات همکف تعبیه کند و این امر باید بتواند به رفاه شهری کمک کند و شهروندان را دلگرم تر در شهر خود پذیرا شود.
در واقع متمرکر کردن بحث روی خانه های مسکونی چه آنها که وضع نامساعدی دارند و چه دیگر بناها که میبایست شرایط بهداشتی و ساختمانی بهتری را دارا شوند ، دو مطلب اساسی را دارا هستند.
· تاکید روی مسئله ی مسکن و تدوین فرمول هایی برای بهبود فضای کالبدی آن در سطح جمیع معضلات مسکونی شهر میتواند یک اقدام مثبت و سازنده برای اهالی به شمار آید.
· اتکا به اندیشه ای مجرد و منتزع درباره ی شهر ونیز و طرح باز زنده سازی آن دور از مفهوم وجودی شبکه های تاسیساتی و خدمات رسانی شهری که این شهر به تمام معنی ارگانیک همیشه در خود داشته ، به منزله ی فرار از سنگینی جمله مسائلی است که اداره کنندگان شهر میبایست پذیرای تامل و جوابگویش باشند. شهری را که در بستر یک سرزمین ویژه و طی قرون متمادی بنا شده نمیتوان بی توجه به عوامل طبیعی جغرافیایی و عوامل اجتماعی اقتصادی محیط سرو سامانی تازه داد.
در آخر گزارش ها حل مسئله ی ونیز در تدبیر و انجام فعالیت هایی در زمینه های زیر معرفی شده است.
1- تجدید حیات شهر از راه بوجود آوردن تغییراتی در نظام فضایی کاربردی شهر قدیم در رابطه با عوامل منطقه ای
2- اقدام برای دست یابی به راههای اجرایی که مقررات قانونی خاصی را پشتوانه ی خود داشته باشد و بتواند طرح های تفصیلی شهر را به اجرا در اورند.
3- بررسی برای تدوین فرضیه ی تازه ای که بر مبنایش مسئله ی مهم ارتباطات شهر ونیز را بتوان حل کرد.