Museum Of Qajar, Tabriz, Iran, 2006
موزه قاجار، تبریز، ایران، 1385
خانه امیر نظام گروسی یکی از زیباترین خانه های قدیمی تبریز است که در محله ششگلان و در نزدیکی مقبره الشعرای تبریز که مدفن بیش از ۴۰۰ شاعر نامی از جمله شهریار، قطران، طوسی، فاریابی و ثقه الاسلام است، قرار دارد. این خانه که از آن به عنوان موزه قاجار استفاده می شود در دوره ناصرالدین شاه و در زمان پیشکاری امیر نظام گروسی و توسط وی ساخته شده است. در طول حكومت شاهان قاجار والیان آذربایجان همچون امیرنظام گروسی، قائم مقام فراهانی و امیركبیر در آن سكونت داشته اند. خانه امیر نظام در زمینی به مساحت ۳۰۰ مترمربع ساخته شده است. این خانه در دو طبقه و با زیر بنای ۱۵۰۰ متر مربع ساخته شده و ساختمان آن مشتمل بر دو حیاط اندرونی و بیرونی است که باغچه ها و حوض ها، زیبایی آن را دو چندان کرده است. 16 ستون با سرستون های زیبا ایوان سراسری را نگه داشته اند، در طبقه بالا پنجره های مشبک ارسی با شیشه های رنگی، گچبری های نمای شمالی و جنوبی، آینه کاری ها و گچبری های تالارهای داخلی و طنبی ها به زیبایی مجموعه می افزایند.
در زیرزمین، حوض خانه وسیعی وجود داشته که یکی از زیباترین قسمت های بنا بوده است، ستون های استوار حوضخانه و آجرکاری سقف آن بسیار چشمگیر است. این خانه در سال ۱۳۷۰ خریداری شده و پس از بازسازی در سال ۱۳۸۵ به عنوان موزه قاجار به بهره برداری رسید. موزه قاجار با زیربنایی بالغ بر ۱۵۰۰ متر مربع ۱۱ تالار بزرگ مجموعه ای از آثار و اشیای تاریخی رجال، بزرگان، شاهان و شاهزادگان دوره قاجار را در خود جای داده است. از آنجایی كه شهر تبریز در طول ۱۳۰ سال حكومت قاجار به عنوان سومین شهر مهم كشور و محل ولایت عهدی ایران به شمار می رفت، آثار و اشیای مهم و ارزشمندی از این عصر در مورد شهر تبریز به جای مانده كه به مرور زمان خریداری و به این مجموعه منتقل می شود. تالارهای موزه: تالارهای طبقه اول: تالار سکه، تالار بافته، تالار چینی، تالار آبگینه، تالار فلزات، تالار موسیقی، تالار خاتم. تالارهای زیرزمین: تالار سنگ، تالار اسلحه، تالار رجال و فرامین، تالار معماری و شهرسازی و تالار قفل و تالار فانوس.
بخشی از گفتگو با آقای مهندس تقی زاده درباره «تجربه احیاء و تغییر کارکرد بناهای تاریخی به موزه» : در دوره مدیریت آقای مهندس تقی زاده در میراث آذربایجان شرقی ( 74 تا 84)، بیش از چهل بنا برای تبدیل شدن به موزه انتخاب شده اند، دلایل اولویت دادن به این کارکرد را از ایشان سوال کردیم: آقای تقی زاده: به چند دلیل یکی اینکه شهر تبریز یک شهر تاریخی هست اما داشته هاش را نتونسته حفظ کنه، یا زلزله برده و یا حملات دیگران. بنابراین امکان بازدید از بناهای مختلفش را خیلی نمیتونست داشته باشه. موزه این ظرفیت را برای مردم فراهم میکنه که این بناها را ببینند و در حقیقت نوعی جریان سازی بود که توجه مردم را به این بناهای تاریخی جلب کرد....هدف ما بیشتر نجات بخشی بود، حفاظت از بنا دوم این بود که ظرفیت هایی ایجاد بشوند که مردم اینها را ببینند و سوم اینکه معمارى اين بخش از سرزمينمان، ايران عزيز، و شباهتهاى بسيار فراوان آن با معمارى ديگر نقاط ايران را به نمايش بگذاريم خود بنای تاریخی به عنوان یک جاذبه و مقصد هست. این که بناهای تاریخی موزه بشن یکی از بهترین کارکردها هست چون فرسایش کمتر و حفاظت بیشتری خواهند داشت. مداخله هم میتونه کمتر باشه چون موزه عناصر خدماتی کمتری نیاز داره بنابراین بهترین کارکرد اعطایی هست. الان در طراحی موزه ها سعی میکنن با توجه به نوع موضوعی که موزه قرار هست بپذیره فضاها را جمع و جور تر بکنن تا هم تنوع فضایی باشه و هم بهتر موضوعات دیده بشن. بناهای تاریخی موزه پذیرتر هستن تا کارکردهای دیگه.
بنای تاریخی یه موزه است. فضاهاش اموال تاریخی را خوب میپذیره. رفت و آمدها داخل این فضاها کنترل شده هست، آرام هست، نفرات خیلی زیادی نمیرن که فرسایش اتفاق بیفته... دلیل دیگرش این بود که ما تعداد زیادی اموال تاریخی در موزه تبریز داشتیم که جا براشون نداشتیم... البته هنوز هم داریم....آذربایجان همیشه در توسعه این مملکت نقش داشته، از دوره ایلخانی به این سو این نقش همیشه واضح بوده، در توسعه اجتماعی، توسعه صنعتی و توسعه فرهنگی نقش های ملی داشته.. مثلا اگر بخواهید یک موزه آموزش و پرورش در مملکت راه بیاندازید چه جایی مناسب تر از دبیرستان رشدیه در تبریز؟ (رشدیه بانی آموزش نوین در مملکت هست،.. این دبیرستان برای تبدیل شدن به موزه آموزش مرمت شد، ولی الان به جای موزه تبدیل به اداره میراث شده)....
موزه ای که در تبریز راه بیفته نباید مقیاس استانی داشته باشه، باید مقیاس ملی داشته باشه و حرف و سخن ملی بزنه .
بنابراین به عنوان عنصر فرهنگی یکی از کارکردهایی که میتونه در تبریز طرح بشه حتماً موزه هست....
در دهه چهل در عرصه خانه و باغ امیر نظام دو مدرسه ساخته شده بودند. برای تکمیل احیاء مجموعه، این مدارس خریداری و در پائیز 94 تخریب گردیدند. در مرحله اول نسبت به حفارى وشناخت ساختار اوليه باغ اقدام سپس طراحى لازم انجام ونهايتاً عمليات تكميل باغ ومحوطه در ارديبهشت سال جارى به سرانجام رسيد . عمليات پيگردى جهت شناخت بناهاى تاريخى تخريب شده در ضلع جنوبى وغربى مجموعه در حال انجام ميباشد پس از تكميل اطلاعات حاصله طرح توسعه موزه تكميل خواهدشد با تشکر از سرکار خانم مهندس مجتهدی و آقای مهندس تقی زاده که اطلاعات مربوط به موزه های آذربایجان را در اختیارما گذاشتند.